Zamek

Istnienie ziemiańskiego grodu na obszarze między Morawami, a Dolną Austrią można rozważać od XIII wieku. W 1249 roku, będący w budowie gród został przekazany przez Przemysława Otokara II w lenno Jindrzichowi z Lichtensteinów i stał się fundamentem późniejszego, rozległego majątku. Za czasów pierwszych Lichtensteinów doszło z końcem XIII wieku do uzupełnienia areału grodu poprzez dobudowanie wieży o walcowatym kształcie z krawędzią od frontu północnego muru, poprzez wybudowanie grubego muru obronnego i modyfikację zamkowego pałacu. Na skale pomiędzy pierwszym, a drugim dziedzińcem wyrosła smukła, okrągła wieża, wyposażona przed 1380 rokiem w kaplicę Panny Marii i św. Jana Ewangelisty. W 1402 roku, na krótko gościł na zamku u Jana II z Lichtensteinów, po swej ucieczce z wiedeńskiego więzienia Wacław IV.

Mikulow stanowił główną siedzibę rodu Lichtensteinów i dlatego też, zamek był nieustale przebudowywany tak, aby stworzyć wygodne i dostatecznie reprezentatywne zakwaterowanie, czasem bardzo licznej rodzinie. W drugiej połowie XV wieku powstał dzisiejszy, pierwszy dziedziniec z wieżą pryzmatyczną, a trochę później dobudowana została tzw. wieża wędzarnia (udírenská věž). Do zasadniczej przebudowy doszło przed połową XVI wieku, kiedy to wybudowano cztery przedłużone, wczesno- renesansowe bastiony, wykorzystane później do dalszej rozbudowy zamku. Wystawny styl życia i niezbyt dobre gospodarowanie doprowadziło w 1560 roku Krzysztofa IV z Lichtensteinów do sprzedaży całego mikulowskiego majątku Ladisławowi Kereczenyimu z Kaniafeldu za 60 000 talarów, jednakże ród Ladisława kończy się na jego synu, a cały majątek przechodzi jako spadek na własność cesarskiej korony.

W roku 1575 wolną posiadłość otrzymuje jako dar od cesarza Rudolfa II – Adam z Dietrichsteinów (1527- 1590), poseł cesarskiego dworu w Rzymie i Madrycie, i w ten sposób Mikulow pozostał we władaniu jego potomków aż do roku 1945. Największego rozkiwtu doczekał się Mikulow za rządów Adamowego syna- Franciszka Serafina, kardynała i ołomunieckiego biskupa (1570- 1636), który polecił między innymi przebudowę dotychczasowego, renesansowego zamku. W miejscu północnego bastionu powstała sala rodowa, zmieniony został również dostęp do zamku, na pierwszym dziedzińcu wyrosła budowa zamkowego teatru, na wzór północnego bastionu zamurowane zostały róznież zachodni i południowo- zachodni. W czasie wojny trzydziestoletniej zamek był dwukrotnie oblężony przez nieprzyjacielskie wojska, w roku 1620 przez wojska zbuntowanych oddziałów, a w roku 1645 przez Szwedów, oczywiście oba zdarzenia przyniosły szkody w zabudowie i wyposażeniu. 

Kolejne większe przebudowy zmieniły wygląd zamku w drugiej połowie XVII i na początku XVIII wieku. Prawie kompletnie ukończone dzieło zniszczył dnia 10 sierpnia 1719 roku rozległy pożar, po którym zamek musiał być, de facto, wybudowany od nowa. Wszystkie budowle były wysokościowo wyrównane, zupełnie nowy układ zyskały piętra, przybyły budowy stajen według projektu F.A.Grimma i trakt dojazdowy między południowym i południowo- zachodnim bastionem z salą na parterze. W pracach na odbudowie wewnętrznych przestrzeni wzięli udział znani artyści, w pierwszym rzędzie malarz A.J.Prenner, rzeźbiarz I.Lengelacher, autor rzeźb wzdłuż drogi prowadzącej do zamku oraz zamkowy ślusarz- artysta H.G.Forster, autor min. dwuskrzydłowej, kutej bramy prowadzącej do ogrodu zamkowego. Zamek w tej postaci przywitał w roku 1805 francuskiego cesarza Napoleona I, który go pierwotnie wybrał jako miejsce pokojowych negocjacji po bitwie pod Sławkowem.

Do dalszych znaczących ingerencji w wygląd zamku doszło dopiero w XIX stuleciu, przede wszystkim rekonstrukcją dziedzińca honorowego i jego ograniczeniu na korzyść rynku. W 1866 roku było na zamku, wówczas własności ministra spraw zagranicznych Aleksandra Mensdorffa- Pouilly, zawarte przymierze po niefortunnej bitwie pod Hradcem Králové, pomiędzy Austrią i Prusami. Do jeszcze większej katastrofy niż ta z 1719 roku doszło na zamku w kwietniu 1945, kiedy to w niejasnych okolicznościach wybuchł ogromny pożar i niemal cała budowla doszczętnie spłonęła. Kolejne trzy lata pogorzelisko dalej niszczało, aż dopiero w 1948 roku, dzięki zainteresowaniu Stowarzyszenia Odbudowy Mikulowskiego Zamku przystąpiono do adaptacji dziedzińca przedzamkowego, a w 1951 roku do rekonstrukcji samego zamku, według projektu architekta O.Oplatka, dokończone z początkiem lat 60- tych. Uratowane zabytkowe elementy wyposażenia zamkowego wnętrza pozostały na zamku, który stał się siedzibą Muzeum Regionalnego. W nieuszkodzonym stanie zachowała się olbrzymia beczka na „dziesięcinę” w postaci wina, pochodząca z roku 1643 o pojemności 1014 hl.