jedną z najstarszych Dróg Krzyżowych ziemi czeskiej
Droga Krzyżowa na Świętą Górkę
Droga Krzyżowa na Świętą Górkę w Mikulowie należy do grupy pierwszych miejsc pielgrzymkowych na południu Moraw i jest jedną z najstarszych Dróg Krzyżowych ziemi czeskiej. Cała Droga Krzyżowa obejmuje łącznie 17 obiektów: 14 kapliczek (stacji) Drogi Krzyżowej, Kaplicę św. Sebastiana, dzwonnicę i kaplicę Grobu Pańskiego.
Svatý kopeček (Święta Górka)
Rezerwatów przyrody Svatý kopeček (Święta górka)
Szlak edukacyjny „Święta Górka”
Droga Krzyżowa na Świętą Górkę
Droga Krzyżowa symbolizuje ostatnią drogę Jezusa Chrystusa z Jeruzalem na górę Golgotę (Kalwarię), gdzie został ukrzyżowany. Tradycja budwania dróg krzyżowych sięga już początku XV wieku. Na początkach ich powstawania liczba stacji znacznie się różniła (od 7 aż do 31 stacji). Dzisiejszy kształt drogi krzyżowej z 14 stacjami powstał dopiero w XVII stuleciu w Hiszpanii, skąd zaczął przenikać do pozostałych krajów.
Założycielem Drogi Krzyżowej w Mikulowie na szczycie Tanzberg (od tego czasu nazwanego Świętą Górką) był właściciel majątku mikulowskiego, ołomuniecki biskup, kardynał Franciszek z Dietrichsteinów (1570- 1636). Jednym z bodźców do wybudowania Drogi Krzyżowej była chęć wyrażenia Bogu wdzięczności za pokonanie epidemii dżumy (1622). Pierwszym budynkiem była więc najwidoczniej, kaplica zaświęcona obrońcy przed plagami- św. Sebastianowi. Poświęcenie kamienia węgielnego miało miejsce dnia 2 lipca 1623 roku, a cała budowa była dokończona w 1630 roku. W czasie tym, była już niewątpliwie postawiona i Droga Krzyżowa z siedmioma kapliczkami przedstawiającymi siedem stacji pasyjnych. Szczegółowa rekonstrukcja pierwotnego wyglądu Drogi Krzyżowej jest dziś niestety, niezwykle trudna. Przypuszczać można, że oprócz kaplicy św. Sebastiana, dzwonnicy i kaplicy Grobu Pańskiego należały do niej również kapliczki współcześnie oznaczone numerami 1, 8, 10, 11, 12, 13 i 14.
W przedstawionym powyżej kształcie Święta Górka przetrwała aż do połowy XVIII wieku. W latach 1750- 1776 było następnie wybudowanych siedem kolejnych kapliczek, czym wypełniony został obowiązujący już w tamtych czasach, współczesny wzorzec dotyczący sumy stacji- w liczbie 14. Cała, nowa Droga Krzyżowa została uroczyście wyświęcona dnia 1 września 1776 roku. W ten sposób cały kompleks otrzymał swój ostateczny wygląd, który od tego to roku, obejmuje łącznie 17 murowanych obiektów. Niestety, dokończona na Świętej Górce budowa służyła tylko dziesięć lat. Za rządów cesarza Józefa II w roku 1786 miała miejsce desakralizacja kaplicy św. Sebastiana, a wraz z nią przestała wierzącym służyć i Droga Krzyżowa. Cały kompleks został przeznaczony do rozebrania, a przed faktyczną likwidacją ochroniła go jedynie okoliczność, iż stanowił własność prywatną rodu Dietrichsteinów. Dotyczni zdecydowali obiekty zachować i wykorzystywać je do celów prywatnych. Tym niemniej, cały obiekt zaczął sukcesywnie podupadać.
Dopiero objęcie urzędu mikulowskiego proboszcza przez Augustina Bartensteina przyczyniło się do odnowienia minionej sławy tegoż pielgrzymkowego miejsca. W latach 1862- 1865 była cała Droga Krzyżowa, wraz z kaplicą św. Sebastiana i dzwonnicą, restaurowana. Na święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (8 września) była kaplica św. Sebastiana ponownie konsekrowana. Od roku 1865 doszło w związku z tym, do połączenia dwóch tradycji- drogi krzyżowej na Świętą Górkę i pielgrzymki do mikulowskiej Czarnej Madonny Loretańskiej, której figurka była pierwotnie umieszczona w loretańskiej kaplicy Kościoła św.Anny (dzisiejszy grobowiec rodu Dietrichsteinów).
Tradycja Maryjnych pielgrzymek zapoczątkowana w 1865 roku, w czasie których figurka mikulowskiej Madonny jest wynoszona na Świętą Górkę, była przerwana tylko jeden, jedyny raz, w latach 1938- 1945- kiedy to zakazano pielgrzymowania. Na końcu II wojny światowej cała Droga Krzyżowa była wyraźnie zniszczona, owszem- zaraz po zakończeniu wojny rozpoczęły się prace nad jej odbudową. I tak, już we wrześniu 1946 roku mogła się odbyć pierwsza, powojenna pielgrzymka na Świętą Górkę. W tym samym roku doszło również, do przeniesienia praw majatkowych nad miejscem pielgrzymkowym na kapitułę kolegialną u św. Wacława w Mikulowie. Kościół stał się w ten sposób nie tylko duchownym, ale i odpowiedzialnym właścicielem.
Kapliczki
Budowa kapliczek przebiegała z największą prawdopodobnością w dwóch liniach czasowych. Z ryciny miasta pocchodzącej z roku 1673 wnioskować możemy, że do kompleksu Drogi Krzyżowej z roku 1630 należały kapliczki nr. 1, 8, 10, 11, 12, 13 i 14. Dzięki finansowemu wkładowi pobożnych mikulowskich obywateli było później, w latach 1750- 1776, dobudowanych sześć „skalnych” kapliczek, oznaczonych dziś numerami 2, 3, 4, 5, 6 i 7, a w końcu, na szczycie - kapliczka z nr. 9.
W kwestii artystycznego udekorowania poszczególnych kapliczek, które przynajmniej częściowo przetrwało do dnia dzisiejszego, mieści się ono w czterech liniach czasowych. Dekoracja rzeźbiarska w dzisiejszych kapliczkach 1- 7 powstała koło 1700 roku, fresk na ścianie w ósmej kapliczce pochodzi prawdopodobnie z trzeciego kwartału XVIII wieku, malunek na drzewie w kaplicznce nr.9 powstał w latach 1862- 1865, a fresk ścienny w jedenastej kapliczce powstał w roku 1952.
Kapliczka nr.1.- Rozmowa Pana Jezusa z Matką Bożą
Należy do kompleksu pierwotnych siedmiu stacji Drogi Krzyżowej. Rzeźbiarska dekoracja powstała około 1700 roku i przedstawia scenę żegnania się Chrystusa ze swoją matką.
Kapliczka nr.2 – Modlitwa Pana Jezusa w Ogrojcu
Mowa o pierwszej ze zbioru sześciu „skalnych” kapliczek wydrążonych w skale, będącej częścią młodszego zbioru kapliczek, pochodzi z 1776 roku. Rzeźby wypełniające jej wnętrze powstały około 1700 roku i przedstawiają scenę Chrystusa modlącego się w ogrodzie Getsemani.
Kapliczka nr.3- Uczniowie śpiący w Ogrojcu
Również należy do zbioru „skalnych” kapliczek dokończonych w 1776 roku. Rzeźby wypełniające wnętrze kapliczki pochodzą, mniej więcej z 1700 roku, są więc starsze. Trzy leżące rzeźby przedstawiają śpiących apostołów, którzy w getsemańskim ogrodzie mieli czuwać przy modlącym się Jezusie.
Kapliczka nr.4- Biczowanie Pana Jezusa
Koleja tzw.”skalna” kapliczka, tego samego wieku i tak samo rzeźbiarsko wyzdobiona jak dwie poprzednie. Rzeźby przedstawiają biczowanie Pana Jezusa w czasie jego procesu przed namiestnikiem rzymskim, Poncjuszem Piłatem.
Kapliczka nr.5- Pan Jezus cierniem ukoronowany
Kapliczka i wypełniające jej wnętrze rzeźby, pochodzą z tego samego okresu co trzy wcześniejsze. Obraz trzech rzeźb przedstawia scenę, w której Panu Jezusowi nałożona jest na głowę cierniowa korona, odziany jest w płaszcz szkarłatny, a do ręki dano mu trzcinę zamiast berła.
Kapliczka nr. 6- Pan Jezus skazany i wystawiony na pośmiewisko
Kolejna za zbioru „skalnych” kapliczek z tą samą datą dokończenia i wykonania rzeźb stanowiąch dekorację jej wnętrza. Jedna z rzeźb przedstawia umęczonego Jezusa, druga- naśmiewającą się z Niego, bliżej nieznaną, klęczącą postać.
Kapliczna nr.7- Jezus niesie krzyż
Ostatnia za zbioru „skalnych” kapliczek dokończonych w 1776 roku. Rzeźba powstała około 1700 roku przedstawia Jezusa upadającego pod ciężarem niesionego krzyża.
Kapliczka nr.8- Jezus spotyka Weronikę
Kapliczka ta należy do grupy pierwotnej Drogi Krzyżowej, dokończonej około 1630 roku. W związku z dobudowaniem całej Drogi krzyżowej w roku 1776, została ona wyposażona w nową, ikonograficzną dekorację – fresk ścienny, który obrazuje motyw spotkania Jezusa z jeruzalemskimi niewiastami.
Kapliczka nr. 9- Jezus upada pod krzyżem
Kapliczka pochodzi z okresu pomiędzy latami 1750- 1776 i z całą pewnością była ozdobiona sceną przedstawiającą stację dziewiątą tj. przedstawiającą trzeci upadek Jezusa pod krzyżem. Pierwotnie motyw był także tematem naściennego malowidła widniejącego w kapliczce, ten jednak nieprzetrwał długiego okresu sukcesywnego wyniszczenia Drogi Krzyżowej po jej likwidacji. W trakcie odbudowy Drogi Krzyżowej w roku 1865 umieszczono w kapliczce obraz przedstawiający dokładnie taki sam motyw, namalowany na drzewie.
Kapliczka nr. 10- Obnażenie Pana Jezusa z szat
Należy do pierwotnych obiektów Drogi Krzyżowej, ukończonych w 1630 roku. Jej oryginalne, ikonograficzne wnętrze niestety nie przetrwało. Dziś zdobi je naścienne malowidło z motywem przedstawiającym obnażenie Pana Jezusa z szat.
Kapliczka nr.11- Jezus przybity do krzyża
Kapliczka stoi bezpośrednio pod szczytem Świętej Górki i jest częścią pierwotnego kompleksu z 1630 roku. Oryginalną dekorację spotkał niewątpliwie ten sam los, co kapliczkę nr.8. Jej współczesne wnętrze jest o wiele młodsze, albowiem pochodzi z roku 1952, a jej autorem jest malarz uniwersytecki Rudolf Gajdoš (czyt.Gajdosz).
Kapliczka nr. 12- stacja Najświętszej Panny Maryi Bolesnej
Jest również częścią pierwotnych obiektów z 1630 roku, obecnie wykorzystywana w celu sprawowania pielgrzymkowych Mszy św. pod gołym niebem. Niestety, dzieła artystyczne zdobiące jej wnętrze nie przetrwały.
Kapliczka nr.13- Zdjęcie z krzyża
Mowa o małej kapliczce należącej do grupy pierwotnych obiektów Drogi Krzyżowej dokończonych w 1630 roku. Obecnie wnętrze jej zdobi motyw zdjęcia Jezusa z krzyża.
Kapliczka nr.14- Zmartwychwstanie
Kapliczka ta, znajdująca się za kaplicą Grobu Pańskiego jest ostatnim obiektem na tym obszarze. Należy do grupy pierwotnych elementów Drogi Krzyżowej dokończonych w 1630 roku. Jej pierwotne ikonograficzne wnętrze nie dotrwało czasów współczesnych dlatego też, uzupełniono je malowidłem s motywem przedstawiającym Zmartwychwstanie.
Kaplica świętego Sebastiana
Kaplica ta, usytuowana na Świętej Górce, pierwotnie nazywanej Tanzberg, stanowi niemożliwą do przeoczenia dewizę Mikulowa. Kamień węgielny został poświęcony dnia 2 lipca roku 1623, rok po rozszerzeniu się w okolicy epidemii dżumy.
Biskup ołomuniecki, kardynał Franciszek z Dietrichsteinów zdecydował wyrazić Bogu wdzięczność za pokonanie plagi dżumy właśnie poprzez wybudowanie kaplicy świętego Sebastiana. Prace budowlane przeciągły się aż do roku 1630, jednocześnie renesansowa architektura kaplicy miała swą dyspozycyją odpowiadać świątyni św. Piotra w Rzymie. W tym samym czasie na szczycie Świętej Górki istaniała już i Droga Krzyżowa, obejmująca siedem kapliczek.
Część centralna kaplicy św. Sebastiana wybudowana jest na planie greckiego, równoramiennego krzyża. W roku 1714 do niniejszej kaplicy dobudowana została, w jej wschodnim skrzydle, barokowa zakrystia i w ten sposób, kaplica zyskała swoj dzisiejszy kształt.
W wyniku reform józefińskich w roku 1786 miała miejsce desakralizacja kaplicy, sprzęt i wyposażenie jej wnętrza trafiło na aukcję. Około 1802 roku obiekt wykorzystywano jako wojskowy magazyn, gdzie składowno także proch palny; poźniej na szczycie wzgórza powstało pastwisko dla owiec, które w czasie niekorzystnej pogody znajdowało schronienie właśnie w owej kaplicy. Kaplica dalej niszczała, aż w 1846 roku wichura odniosła ostatnie zachowane części i tak zniszczonej już kopuły.
Dopiero objęcie probostwa przez Augustina Bartensteina w 1861 roku spowodowało podjęcie starań o przywrócenie dawnej sławy Świętej Górki i odbudowę jej obiektów. Prace rekonstrukcyjne rozpoczęto już w kolejnym roku, a ukończone zostały ponownym, uroczystym wyświęceniem kaplicy św. Sebastiana w dniu 8 września 1865 roku, przy uczestnictwie ponad 15 tysięcy wiernych. W ten sposób, tegoż roku zapoczątkowana została nowa tradycja Drogi Krzyżowej na Świętą Górkę, połączona z tradycją pielgrzymek do mikulowskiej Czarnej Madonny loretańskiej.
Co roku przeprowadzano konieczne prace konserwacyjne, w razie konieczności także mające na celu usunięcie częstych skutków szkód wyrządzonych przez przyrodę, zwłaszcza wichury. Ostatnie, kompleksowe prace renowacyjne zewnętrznych i wewnętrznych przestrzeni kaplicy Świętego Sebastiana były przeprowadzone w latach 2014- 2015.
Czas otwarcia
lipiec, sierpień
sobota 10.00- 16.00
niedziela 10.00 – 14.00
Obiekty są ponadto dostępne przy okazji poniższych wydarzeń:
- pierwsza niedziela po 20 stycznia- zimowa pielgrzymka do patrona kaplicy, św. Sebastiana
- Wielki Piątek- wejście na Świętą Górkę z nabożeństwem Drogi Krzyżowej
- sobota poprzedzająca uroczystość Zesłania Ducha Świętego- pięćdziesiąty dzień po Niedzieli Wielkanocnej- wieczorna Msza Św. na Świętej Górce
- pierwsza niedziela września- pielgrzymka Maryjna
- drugi wrześniowy week-end- palawskie winobranie
Dzwonnica
W 1632 roku na szczycie Świętej Górki wyrosła budowa wolnostojącej dzwonnicy- kampanili. Za korzystnych warunków pogodowych możemy usłyszeć wspaniały głos dzwonu aż z odległości 20 km od Mikulowa.
Początkowo w dzwonnicy był zawieszony jeden wielki dzwon- św. Sebastian, bardzo szybko jednak został on uzupełniony mniejszym dzwonem- św. Anną. Już w roku 1663 dzwonnica została po raz pierwszy uszkodzona w wyniku pożaru, naprawa została przeprowadzona w 1669 roku. W roku 1767 po uderzeniu pioruna dzwonnica spłonęła ponownie, a oba dzwony roztopiły się w ogniu. W 1768 roku dzwonnica otrzymała nowy, masywny dzwon, odlany ze stopu tego starego. Jego całkowita masa wynosi 4360 kg, średnica 185 cm, wysokość 165 cm, a do rozkołysania dzwonu potrzebnych jest 4 dzwonników. Dzwon ten przetrwał wszelkie uszkodzenia i trudności budowlane i tak też, jest wykorzystywany do dnia dzisiejszego, zwłaszcza wydzwaniając w czasie uroczystości.
Po desakralizacji kaplicy św.Sebastiana i kaplic Drogi Krzyżowej w 1786 roku swe przeznaczenie spełniała jedynie dzwonnica. W 1865 roku została zrekonstruowana przy okazji odbudowy Drogi Krzyżowej. Po zakończeniu drugiej wojny światowej zainteresowanie o całą Drogę Krzyżową zaczęło zanikać. Wieża dzwonnicy na długie lata pozostała stanowiskiem strażników przygranicznych patroli, a to aż do 1989 roku.
Przedostatnia większa rekonstrukacja była przeprowadzona w 1991 roku po tym, jak wiosenna wichura zerwała znaczną część pokrycia dachowego. Z tego powodu, jeszcze w tym samym roku przystąpiono do jego całkowitej wymiany, a rusztowanie wykorzystano przy okazji, do całkowitej oprawy tynków zewnętrznych. Całkowita odnowa wewnętrznych i zewnętrznych przestrzeni kaplicy świętego Sebastiana miała miejsce w latach 2014- 2015.
Czas otwarcia
lipiec, sierpień
sobota 10.00- 16.00
niedziela 10.00 – 14.00
Grób Pański
Dzisiejszy obiekt jest odwzorowaniem oryginalnego, jerozolimskiego Grobu Pańskiego, do którego było złożone ciało Jezusa po śmierci na krzyżu. Aczkolwiek spory o wiek tej kaplicy ciągły się długo, odkrycia z lat 2009- 2010 umożliwiają datowanie jej powstania na okres przed 1644 rokiem.
Kaplica należała więc do zbioru pierwotmych obiektów budowlanych z 1630 roku, co potwierdza nie tylko rycina miasta z 1673 roku ale przede wszystkim, napis ujawniony na ścianie wewnątrz kaplicy. Ten został odnaleziony w czasie ostatniej, całkowitej renowacji obiektu i potwierdza fakt nawiedzania kaplicy przez pielgrzymów już w roku 1644.
Budynek ma wielokątny charakter, we wnętrzu rozdzielony jest na dwie cześci- przestrzeń stanowiącą wejście i część główną- Grób Pański, gdzie ułożona jest rzeźba leżącego Jezusa Chrystusa.
Schody wiodące na galerię przed Kaplicą tworzą 33 stopnie, które symbolizują długość życia Jezusa Chrystusa. Współczesne schody wytworzone z piaskowca pochodzą z 1908 roku, kiedy to wejście do obiektu zrekonstruowano na rachunek rodziny książęcej.
Ostatnie większe prace konserwacyjne kaplicy przeprowadzone były w 1951 roku, po zniszczeniach w wyniku II wojny światowej. Z uwagi na niekorzystne warunki klimatyczne i działania wandali, które ponownie przywiodły obiekt do niezadowalającego stanu, w drugiej połowie 2009 roku przystapiono do jego całkowietej renowacji. Prace zakończono w 2010 roku, a ponowne poświęcenie Kaplicy miało miejsce w sierpniu 2010r.
Kaplica jest niedostępna dla odwiedzających, ale jej wewnętrzne można podziwiać przez odnowioną, barokową kratę.
Křížová cesta na Svatém kopečku v Mikulově je jednou z nejstarších z dochovaných křížových cest v českých zemích. Objekty na vrcholu Svatého kopečku jsou vystavovány ve větší míře nepříznivým klimatickým podmínkám a dochází tak k častým poškozením. V průběhu staletí musely být objekty opakovaně opravovány.
Poslední obnova objektů křížové cesty
Obnova kaple Božího hrobu
Římskokatolická farnost u kostela sv. Václava, Mikulov, opravila tuto kapli v období roku 2009 - 2010 díky finanční dotaci z Evropského zemědělského fondu pro rozvoj venkova v rámci opatření Realizace místní rozvojové strategie MAS Mikulovsko. Celkový finanční objem akce činil cca 1,1 mil. Kč. Součástí tohoto projektu byla oprava celého vnějšího pláště kaple, oprava vnitřních omítek a podlahy, obnova vstupní mříže a restaurování sochy Ježíše Krista.
Následně v roce 2009 převzalo město Mikulov od církve jednotlivé objekty za účelem jejich opravy do dočasné výpůjčky a byly provedeny tyto aktivity a opravy:
Obnova kaple sv. Šebestiána a zvonice
Tyto dvě významné kulturní památky byly obnoveny v rámci projektu „Obnova a využití kulturně-historické krajiny v lokalitě Svatý kopeček v Mikulově“. Městu Mikulov podařilo z operačního programu ROP Jihovýchod získat 85% dotaci, přičemž celkové náklady na projekt činily 7,7 mil. Kč. Byly kompletně provedeny opravy vnějších plášťů u kaple sv. Šebestiána a zvonice. Dále byly opraveny interiéry zvonice a v nich byla nově zřízena stálá expozice o historii křížové cesty. Součástí projektu byla také oprava havarijního stavu přístupového schodiště ke kapli Božího hrobu a vybudování naučné stezky Svatý kopeček v Mikulově včetně odpočinkových míst.
Stavební obnova kapliček na Svatém kopečku v Mikulově
Kaple č. 1 až 14 byly postupně od roku 2011 až do roku 2014 adoptovány a obnoveny soukromými osobami – donátory. Jejich činnost spočívala především v obnově vnějšího pláště jednotlivých kapliček (oprava zastřešení, omítek, vnitřní dlažby, aj.) a také vyčištění okolního prostoru od náletových dřevin.
Vnitřní výzdoba jednotlivých kapliček pak byla obnovena za pomocí výše uvedených aktivit (dárcovská SMS, dotace z Fondu malých projektů), a dále také díky finanční podpoře Ministerstva kultury, Jihomoravského kraje, města Mikulov, restaurátorské firmy Lukas, Brno.
Zdroje pro obnovu doplnil také soubor aktivit, jako například charitativní akce dražby obrazu malíře Jánuše Kubíčka s názvem Pohled na Mikulov a dále byl v roce 2012 přijat dar fyzické osoby ve výši 1 mil. Kč určený pro obnovu křížové cesty na Svatém kopečku.
Další aktivity, které pomohli opravě křížové cesty
Dárcovská SMS
Do projektu záchrany kapliček na Svatém kopečku byla zapojena i široká veřejnost, která mohla přispět na obnovu formou dárcovské SMS. Při realizaci sbírky s Městem Mikulov spolupracoval Spolek přátel Mikulova. Sbírka cca 2 roky a za dobu konání této sbírky se na jejím účtu sešlo více než 130 tis. Kč. V roce 2013 bylo z těchto prostředků uhrazeno restaurování sochy sv. Ježíše v kapli č. 7 a dále byla v roce 2014 zhotovena nová kovová mříž v kapli č. 12.
Dotace z Fondu malých projektů
Město Mikulov realizovalo v období od 11/2011 do 12/2012 projekt s názvem „Záchrana kapliček na Svatém kopečku“. V rámci tohoto projektu byly obnoveny sochy v kaplích č. 1, 4 a 5. Obnovné práce spočívaly v restaurování kamene a polychromie celkem 8 soch umístěných v těchto kaplích. Zahraničním partnerem akce byla rakouská obec Falkenstein. Tento projekt byl financován z Fondu malých projektů Jižní Morava-Dolní Rakousko a jeho celkový finanční objem činil cca 600 tis. Kč.
Všem donátorům a osobám, které se podíleli finančně i organizačně na rozsáhlé a komplikované obnově tímto DĚKUJEME.
Po ukončení oprav byl areál křížové cesty na Svatém kopečku v Mikulově s poutní kaplí sv. Šebestiána vládou České republiky prohlášen od 1. července 2018 za národní kulturní památku a v září 2020 byla celá křížová cesta vrácena zpět vlastníkovi Římskokatolické farnosti u kostela sv. Václava.
Galeria zdjęć
